Nepokretnosti se mogu eksproprisati ili se svojina na njima može ograničiti samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne. Javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti utvrđuje se zakonom ili odlukom Vlade. Eksproprijacijom nepokretnosti korisnik eksproprijacije stiče pravo da tu nepokretnost koristi za svrhu radi koje je eksproprijacija izvršena. Naknada za eksproprisanu nepokretnost određuje se u novcu.
Predlog za eksproprijaciju može podneti korisnik eksproprijacije tek pošto je u skladu sa zakonom utvrđen javni interes za eksproprijaciju nepokretnosti.
Postupak po predlogu za eksproprijaciju sprovodi i rešenje donosi služba opštinske uprave nadležne za imovinsko pravne poslove opštine na čijoj se teritoriji nalazi nepokretnost predložena za eksproprijaciju.
Posle pravosnažnosti rešenja o eksproprijaciji opštinska uprava dužna je da odmah bez odlaganja zakaže i održi raspravu za sporazumno određivanje naknade za eksproprisanu nepokretnost.
Sporazumom o naknadi za eksproprisanu nepokretnost moraju biti određeni naročito oblik i visina naknade i rok u kome je korisnik eksproprijacije dužan da ispuni te svoje obaveze, kao i obaveze ranijeg sopstvenika, ukoliko su sporazumom ugovorene.
Međutim, u praksi postoje određena odstupanja od Zakonom predviđenih odredaba.
Tako nas praksa uči da do eksproprijacije dolazi i bez utvrđivanja javnog interesa za eksproprijaciju nepokretnosti. Faktički, Republika Srbija, autonomna pokrajina, grad, grad Beograd, opština, javni fondovi, javna preduzeća, privredna društva koja su osnovana od strane javnih preduzeća i dr., vrše eksproprijaciju nepokretnosti bez ikakvog plana i utvrđivanja javnog interesa, a u kom slučaju se radi o faktičnoj eksproprijaciji.
Laički rečeno – eksproprijacija je postupak trajnog ili privremenog oduzimanja nepokretnosti od vlasnika nepokretnosti (ranijeg sopstvenika), a u kom slučaju dotičnom sleduje obeštećenje u novcu, a koji iznos ne može biti niži od tržišne vrednosti nepokretnosti koja je predmet eksproprijacije. Zakon predviđa postupak eksproprijacije u kojem nepokretnost može biti oduzeta samo ako je oduzimanje nepokretnosti u javnom interesu, a što je utvrđeno na osnovu zakona. Međutim, u praksi postoji mnoštvo slučajeva u kojima se nepokretnosti oduzimaju bez ikakvog plana, odnosno mimo procedure predviđene zakonom, a u kom slučaju je reč o faktičkoj eksproprijaciji.
FAKTIČKA EKSPROPRIJACIJA
Kao što je navedeno u prethodnom stavu, faktička eksproprijacija je eksproprijacija nepokretnosti bez ikakvog plana i utvrđivanja javnog interesa. Postoje tumačenja koja faktičku eksproprijaciju definišu kao naknadu štete, koja sama po sebi zastareva za 3 godine. A kako primena ovog autentičnog tumačenja Zakona tek treba da se oseti u praksi, jasno je da će isto izazvati dosta kontraverzi. Da li će ovo tumačenje zaživeti u praksi i da li će šteta naneta na ovaj način prethodnim sopstvenicima nepokretnosti trajno naneti velike materijalne gubitke, ostaje da se vidi.